Minggu, 06 April 2008

Belajar Budi Pekerti

MITRO SEJATI
NERANGNGAKE BAB BUDI PEKERTI
Oleh
K.H BISRI MUSTOFA

MUQODIMAH

Iki Siir bagus banget di megerti # Dulur kabeh lanang wadun kang gemathi
Sebab ki siir ngandarake duko # Toto kromo sertho budhi kang prayogo
Iki mongso akeh banget wong kang lali # Ora keroso laku doso bola bali
Akeh bocah podo rusak pekertine # Mergo sangking pergaulan bendidane
Nganti ora podo open ing agomo # Ora mendo di tuturi ibu romo
Tahanane banjur wani ing wong sepuh # Yen dilingake malah bales misuh
Mugo siir iki biso migunani # Marang ingkang mahus ugi kang mirsani
BAB I
KAMANUNGSAAN
Saben wong urip mesthi butuh liyan # Sebab lamun ijen temtu ora mangan
Badhe dahar butuh wongkang adang sekul # Wongkang nutu lan kang tandur lan kang macul
Ngango kelambi butuh wong kang motongi # Wongkang jahit nenun nganti rino wengi
Mulo kudhu duwe roso kemanungsan # Ojo arep urip dewe kumpul macan
BAB II
SIKAPE ANAK MARANG BAPAK

Kawit cilik bapak iro mikiraken # Nasib iro abot payah gak di reken
Mangan Ngombe nyandang kabeh butuh iro # Di cukupi bapak ugo gaji iro
Mulo wajib di bekteni ojo nganti # Nulayani mundak gethun yen wes mati
BAB III
SIKAPE ANAK MARANG IBU
Payah opo kang di songgo dening ibu # Ngandut sango ulan nuli dadi babu
Anyusuni anyewoki angadusi # Isik-isik rino wengi tanpo risi
Mulo siro ojo lali males budi # Ojo wani mundak wani yang widi
BAB IV
SIKAPE RAKYAT MARANG PEMERINTAH
Kito ngerti yen pemerintah kito iku # Ngatur marang samubarang tindak laku
Wongkang dholim kampak begal di adili # Kabeh kepentingan umum di perduli
Kasehatan kemekmuran keamanan # Pendidikan pengajaran keretek dalan
Kabeh mau di openei lan di toto # Kanggo kepentingan kito podo roto
Mulo kito tunduk ora mampang # Lan bantu keben ora do gampang.
BAB V
SIKAPE MURID MARANG GURU
Sebab Guru siro bodo dadi pinter # Siro asor dadi pangkat kanthi bener
Mulo siro wajib hormat marang Guru # Luwih –luwih guru ngaji kang di tiru
BAB VI
SIKAPE KITHO MARANG KONCO
Karo konco kita kudhu tepo seliro # Lamun kumpul kudhu duwe kiro –kiro
Adab Toto-toto sertho budi kang perayu go # Di tetepi ojo ora duwe dugo
BAB VII
Wernane Toto Kromo
Toto Kromo iku akeh Tuladhane # Koyo temen aris demen negarane
Ojo ahli bukak wadi serto ojo# Kumaluhur tumindak kang persojo
Golek konco kang utomo ngerti Bagus # Ojo koyo bocah-bocah gemagus.
BAB VIII
ADABE NGERUAKE GUNEMANNE WONG
Lamun siro diomonngi deneng liyan # Kudu madep lan mirengake kanag temenan
Lamun siro siro hajat takon kudu ganti # Yen wus rampung ngendikane kanthi titi
Lamun siro di takoni ojo pisan # Siro lancang jawab koyo wongkang brangasan
BAB IX
TOTO KRAMANE GUNEMAN
Lamun siro omong iku kudu manis # Ojo kasar ojo rewel lan ceriwis
Tembung iro ojo ono kang natoni # Ring atine liyan mundak di di waneni
Ojo arang banget ojo rikat banget # Nanging kang macana kebeb do semangat
BAB X
CARANE SESERAWONGAN KANG BAGUS
Kabeh Konco mesthi bakal podo hormat # Yen sesrawungo niro karo konco hebat
Rahi ajer gunemane alus lemes # Andap asor tingkah laku sarwo gandes
Maring siro podo demen podo lumbang # Pungkasane barang angel dadi gampang
BAB XI
NGEREKSO AWAK
Siro wajib ngerekso maring awak iro# Keben tetep sehat ora sering loro
Managon ngombe yandang kudu sarwo resik # Ojo kemproh ketoh koyo bocah cilik
Lamun siro keroso gerges rikat # Mundut tombo keben ingkal bali sehat
Sebab yen wus kadung loro temtu rugi # Kari ngaji kari amal kang prayogi
BAB XII
TOTO KRAMANE MANGAN
Lamun siro mangan beceik wisuh ndisik # Tangan iro nuli muluk cilik-cilik
Ugo ojo lali nyebut asma Allah # Kebeh berkah najan kurang lawuh
Kanthi langkah siro dahar sertho muluk# Kanthi tangan sertho anteng siro ndiluk
Ojo ngomong kolo cangkem kebak isine # Rampung mangan muji Allah terima kasih
BAB XII
OMAH LAN KAMAR
Omah kamar kudu rapi lan teratur # Keben akal melu padang ora bawur
Dalan howo kudu cukup keben badan # Tetep sehat fikir lampit ora sungkan
BAB XIII
KEWAJIBANE WONG ADIWOSO
Yen wus adiwoso kudu yambut gawe# Golek rizki halal ojo kelawe-lawe
Opo maneh wongkang ngerumat nak bojo# Harom lamun pasrah borang moso bodho
Sak pantese yambut gawekeno bahe # Dagang tani nupereh sekul sak lawuhe
Dadi khatib juru tulis dadi guru# Dadi opsir dadi polisi gak keliru
Jahit ngumbah lan liyane ojo nakal # Kabeh mau kanggo sebab rizqi halal
BAB X IV
BAB GEMI
Becik gemi nanging ojo ngenti cethil # Gusti Allah ora demen wongkang bahil
Ojo tebdir buwang duit tanpo guno # Bakal susah awak iro yen kulino
Tuku-tuku kudu iling penghasilan # Ojo banjur hantam toto kromo asal duyan
BAB XV
ZIARAH LAN TOTO KROMO
Bagus banget kolo-kolo tilik konco # Parek aduh podo bahe najan monco
Kulo nuwun uluk salam lan salaman # Langkah seneng nuli takon keselamatan
Lamun siro ditamuni deneng liyan# Kudu ajer bungah madep wong kanng temenan
Ojo mrengut mergo ora gowo duwit# Mundak konco-konco iro podo sengit
Kahanane omah iro lir kuburan # Ora ono wongkang mlebu anging setan
BAB XVI
TILIK WONG LORO
Yen dulurmu nuju loro tilikono #Arem –arem sakit opo takonono
Buru cukup ora perlu suwi langkah # Nuli pamit lamun sare ojo gugah
Nuli doa mugo-mugo inggal waras # Duyan mangan sego jagung sego beras
BAB XVII
TAKZIYAH WONG KEPATEN
Lamun konco tongo ono kang kepathen# Tekonono arem-arem kanng telaten
Mugi –mugi gusthi Allah paring sabar# Miwah ridho dateneg dipun tilar
Ingkang pejah mugi-mugi di ngapuro# Tetep iman koyo nguno doa iro
BAB XVIII
WALIMAHAN
Lamun siro di aturi walimahan# Wajib teko yen walimah pengantenen
Liyo iku sunah teko kanthi seneng# Nuli mangan ing panggonan kanthi anteng
Ojo marak ojo aduh ing lampatan# Nanging sedang ojo mandeng ing panganan
Lamun dahar kudhu adab kang prayogo# Ojo koyo ora tahu mangan sego
Yok oyokan anbut rebutan sik disikan# Nganti yandak iwak bandeng keliru tangan
Yen wue rampung siro hajat tindak wangsul# Kudu pamit kang ngulemi ojo mersul
Lamun siro duwe gawe ulem –uleman # Ojo lali tonggo ojo golek alem
Yen tamumu podo teko inggal tompo # Kanthi ajer ora ketang sopo-sopo
Nuli aturono langkah sakpantese # Miyah hormat hormat ojo mandang ing baguse
BAB XIX
KEMAJUAN LAN KEMAJUAN
Iki zaman lanag wadon kudu majeng# Semawono ing bab ngaji kudu mempeng
Do sekolah iku pancen wos zamane # Sopo keset bakal getun ing zamane
Nanging awus ojo tiru wong kamajuan# Nganti hukuk syara’ kanggo guyon
Cilik-cilik podo ngerti bisik-bisik# Lanang wadun yen di larang do mendelik
Lanang wadon ora muhrim do gojekaan# Lewat ratan ora malu ora sungkan
Rino wengi dogoncekaan do gendakan# Lanang wadun dudu muhrim lewat ratan
Ora malu podo lali budi timur # Podo ketularan barat kelantur-lantur
Malah podo keroso gagah sawangane# Dudu anak turun jowo sawangane
Bocah wadon keroso malu yen sayake#Kelandungan nuli mrenguti bapak e
Ajar coro imggris coro londo kono# Coro singkek coro opo bahe kono
Nanging watak-watak budi kang utomo# Ora keno geser senajan saktumo
Ora barang coro sitik coro inggris# Nuli lagak laku budi lewat garis
Ojo ngono hai pemudi lan pemuda#Mundak getun ing burine yen ke dodo

BAB XX
KEWAJIBANE WONG TUWO
Ibu bapak wajib mulang ing putrane# Lanang wadon nganti ngerti agamane
Lamun ora biso wajib masrahake# Marang wongkang pinter koyo mundakake
Ilmu umum ugo prayogo ngertine#Nanging ojo lali ilmu agamane
Sebab ibu bapak bakal podho mati# Lamun alim putero mesthi podo gathi
Doake tahlilake bengi rino# Dadi ibu bapak mengko ora tuno
Dawuh hadist arikolo anak adam# Wus kapundut najan isih ono ranjam
Kabeh amal ganjarene banjur pedot# Liyo telu kang sawabi tansah modot
Pengsijine amal jariyah pindone# Ilmu nafi’ anak sholeh peng telune
Dugi mriki siir iki sampun ba’do# Poro derek ingkang mahus ampun modo
Sebab ngangenipun sa’kethak sakdalu# srStho boten wonten wedal kang melulua
Pantes lamun wonten ingkang kirang cocok# Dateng poro kang linagkung sertho kathok

Selasa, 01 April 2008

PITUTUR LUHUR

Syiir
Ngudi Susila
Sugo Pituduh Kanthi Terwila
1382 H
Oleh
K.H Bisri Mustofa Rembang.
Syiir yang diciptakan oleh K.H Bisri Mustofa merupakan sebuah karya yang menjelaskan ahlaq, budi pekerti dan bagaimana kewajiban seorang ayah dan ibu mendidik anak, serta bagaimana seorang anak bersikap kepada oarang tua. Syiir ini lebih menekankan budi pekerti dalam segala aspek kehidupan.di tulis dengan bahasa Jawa yang lugas sehingga gampang di pahami. Penulisan Syiir ini juga merupakan hasil refleksi seorang ulama’ terhadap realitas sosial. Untuk lebih mengetahui pemikiran K.H Bisri Mustofa maka di bawah ini akan kami sajikan bait-bait Syiirnya yang terbagai dalam IX bab.
MUQODIMAH
Sholatullah maalaa khat kawakibi, a’la ahmadu khoiri man rokibannajaibi.
Iki syiir kanggo bocah lanang wadon # Nembehake tingkah laku ingkang awon
Sertho nerangake budi kang prayogo # Kanggo dalan kanggo melebu ing suwargo
Bocah iku wiwit umur pitung tahun # Kudhu ajar too ben ora gethun.
Kudhu trisno nang ibune kang ngerumati # Kawit cilik marang bapak kang gemathi.
Ibu bapak rewangono lamun repot # Ojo koyo wong gemagus ingkang wangkut.
Lamun ibu bapak perintah inggal tandang # Ojo bantah ojo sengol ojo mampang
Andap Ashor ing wong tuwo najan liyo # Tetepano ojo koyo rojo koyo
Gunem alus alun lirih ingkang terang# Ojo kasar ojo misuh koyo bujang.
Yen wong tuwo lenggah ngisor siro ojo # Pisan lungguh duwur koyo jama jobo
Yen wong tuwo sare ojo geger guyon # Lamun siro nuju mojo kudhu alun.
Lamun siro liwat ono ing ngarepe # Kudhu nyuwun amit sertho ndepe-ndepe
Lamun ibu bapak duko becik meneng # Ojo melu padon ugo ojo ngreneng.


BAB I
AMBAGI WAKTU
Dadi bocah kudhu ajar bagi-bagi zaman # Ojo pijer dulan nganti lali mangan
Yen wayahe sholat ojo tunggu perintah # Inggal tandang cekat ceket ojo wegah.
Wayah Ngaji wayah sekolah sinahuo# Kabeh mau ganteake kelawan tuhu
Kenthung Shubuh ingal tangi nuli adus # Wudhu nuli sholat Khsusuk ingkang bagus
Rampung Sholat tandang gawe opo wae # Kang prayogo koyo nyapuni omahe
Lamun ora iyo moco –moco quran # Najan lamun sitik dadio wiridan.
Budal ngaji awan bengi sekabehe #Totho Kromo lan ada adabi podo bahe
BAB II
ING PAMULANGAN
Lamun arep budal meyang pamulangan # Totho-thoto ingkang rajin kang resikan
Nuli pamit pamit ibu bapak kanthi salam # Jawab ibu bapak alaikum salam.
Di sangono akeh setitik kudhu terimo# Supoyo ing tembe dadi wong kang utomo
Ono Pamulangan kudhu tansah gathi # Nompo piwulanngan ngilmu kang wigathi.
Ono kelas ojo ngantuk ojo guyon # Wajah ngaso ojo nemen guyon
Karo konco ajo bengis ojo judes # Mundak di wadani koncon ora waras.
BAB III
MULIH SANGKING PAMULANGAN
Bubar sangking pamulangan inggal muleh #Ojo mampir-mampir dulan selak ngalih
Tekan Omah nuli salin sandangan # Kudu pernah rajin rapi aturane.

BAB V
ONO ING OMAH
Karo dulur konco ingkang rukun bagus # Ojo koyo kucing belang rebutan tikus.
Dadi tuwo kudu weruh ing sepuhe # Dadi enom kudhu weruh mongso bocahe
Lamun bapak ngalim pangkat sugih joyo # Siro ojo gumalunggung riyang wong liyo.
Pangkat gampang minggat sugih keno mulih # Ngalim iku iku gamapang owah mulah -maleh
Ari kolo siro madep maring wong liyo # Kudu ajar ojo merengut koyo boyo.
BABVI
KARO GURU
Maring Guru kudhu Tuhu lan Ngabekti # Sekabihane perintah bagus di turuti.
Piwulannganane ngertinono kanthi ngudi # Nasihati tetepana ingkang merdhi
Larangane tetebaihana kanthi yekti# Supoyo ing tembe siro dadi mukthi.
BAB VII
ONO TAMU
Tetakalane ibu romo nompo tamu # Ojo biayaan tingkah pulahmu
Ojo nyuwun duwit wedang lan panganan # Rewel beka kaya ora tahu mangan
Lamun banget butuh kudu sabar ndisik # Nganti tamu mundur dadi siro becik.
Ari kalo podo bubaran tamune # Ojo nuli rebutan turahane
Koyo keting rebutan najis tibo # Gawe malu lamun dideleng wong jobo.
Kejobo bapa dawuhhe anakku # Iku turahane wong ngalim kyaiku.
Bagi Rotho sak dulurmu kebagaian kabih # Katularan ngalim sugih bondon akeh
Niyat Iro nuperiyah berkahe wong mulyo # Ora niyat rebut turahe wong liyo
BAB VIII
SIKAP LAN LAGAK
Anak Islam iki mongso kudu awas # Ojo ganthi leno mengko mundak tewas
Luru ilmu iku perlu nanging budi # Adab Islam kudu tansah di persudi
Akeh bocah pinter naging ora bagus # Budi pekerti sebab dakemagus
Ring wong tuwo gak ngergani gak ngajane # Sajak pinter dewe longko kang madani.
Jari iku coro nipun sakpuniko # Jari ora ngonu dudu yanthaliq merdiko
Ngagem belangkon serban sarung dadi gujeng # Coro ora kebangsaan ingkang majeng
Sawang iku pangeran diponegoro # Imam bojol tengku umar kang kuncoro
Kabeh podo belo bongso lan negoro # Podo podo agem dastar pantes lan perwiro
Gujeng serban sasat gujeng imam bonjol # Sakkanjane he anakq ojo tolol
Timbang gundul opo ora luwih bagus # Kagem tutup sirah koyo raden bagus #
kolo –kolo pamer rambut sak karepmu #Nanging kudu iling papan serawungan
kumpul Muda bedo karo kumpul kyai # Nuju sholat gak podho melanncong nujune
ora nuli melancong gundul sholat gundul # Sowan moro tuwo gundul nguyuh gundul

BAB IX
CITA –CITA LUHUR
Anak Islam kudu Cita-cita luhur # Keben dunyo akhirate iso makmur
Cukup Ilmu umume lan agamaneyo # Cukup dunyo kanthi bekti pengerane
biso mimpin sakdulure lan sak bangsane#Tumuju ring raharjo lan kamulyanan
Iku kabeh ora gampang laksane #Lamun ora kawit cilik cita-citane
Cita –Cita kudhu di kanthi gerumugut# Ngudi ngilmu seetho pekertine kang patut
Kita iki bakal tininggal wong tuwo # Ora keno ora kito mesthi moro
Lamun kita podo kito podo ketekan sejane #Ora liwat siro kabeh pemimpine
Negoromu butuh mufthi# Butuh Qodhi patih asaisten lan bupatine
Butuh dokter butuh mister ingkang pinter # Ilmu agomo kang nuntun laku bener
Butuh Guru lan Kyai kang linangkung # Melu ngatur negorone ora kethung
Iku kabeh Sopo maneh kang ngayahi # lamun ora ono kita kang ya ghuhi
Kejobo siro kabeh rido mbuntut # selawase angun wedus bekal pecut
Siro ridho Goncek Cikar selamine # Kapir iro mentul –mentul lungguhane.
Ora nyelo angon wedus numpak cikar# Asal cita-cita ilmu biso nangkar
Nabi kito kala timur pangon mendho # Ing tembene panon jelmo kang sembodo
Abu bakar shidiq iku bakul pasar # Nanging notho masyarakat ora kesasar
Ali Abu Tholib bakulkayu bakar# Nanging tangkas yen dadi panglima besar
Wahid Hasyim santrine pondok gak sekolah# Dadi menteri karo liyan ora kalah
Kabeh mau gumantung ing sejo luhur# Kanthi ngudhi ilmu sertho laku jujur
Tekan kene pungkasane siir iki # Larikane wolu limo kurang siji
Mugo –Mugo Sejo kitho sinembadan # Dening Allah ingkang nurunake udan
Pinaringan taufiq sertho hidayah # Dunyo akhirate shihat wal alfiat
Amin-Amin Amin Amin Amin # Falhamdulillah rabil Alamin
Bisri Mustofa Rembang Jumadil akhir 1383 H

Mudah–mudahan Si’ir Karya K.H Bisri Mustofa bermanfaat bagi Blogger di seluruh Nusantara.

Dr Soekarwo
(Pak De Karwo)